Dit is een serie van negen blogs over ‘Het Empathisch spectrum’. Deel 7
In de eerste zes blogs van deze serie heb ik een aantal handige weetjes met je gedeeld. Begrijpen wat het empatisch spectrum is, geeft je een duidelijker inzicht of jij een hoogsensitief persoon bent of misschien een empaat.
In beide gevallen is het belangrijk om te begrijpen in hoeverre jij je (onbewust) energetisch (en dus onzichtbaar) verbindt met de emoties en gedachten van anderen. Hoe die bij jou binnenkomen. Of soms zelfs (onbewust) door je ‘gedownload’ worden in je eigen energetische lichaam. Wat vervolgens daarmee aan de haal kan gaan.
Zolang jij je eigen grenzen niet bewust bewaakt, kan dat verwarring opleveren. Je kunt je zelfs volledig verliezen in de energie (de emoties of gedachtenpatronen) van anderen. Soms komt het een ander ook best goed uit om een zekere mate van controle over jou te hebben. Binnen zulke relatie dynamieken begeef je je als hoogsensitieve persoon of empaat op glad ijs.
Grenspost
De hoogsensitieve persoon kun je liefdevol vergelijken met een spons, die heel veel van anderen op kan zuigen zonder zich dat te beseffen. In plaats van die spons vervolgens steeds opnieuw uit te moeten blijven wringen is het handig, om uitputting te voorkomen, niet meer in de emmer water (emoties) van anderen terecht te komen.
De empaat raakt zichzelf eerder volledig kwijt in de ander en weet dan als kameleon vaak niet meer goed welke emotie en gedachte van zichzelf, en welke van de ander is. En verliest soms, door dominerend en manipulerend gedrag van andere mensen, zelfs zijn eigen identiteit. Daarover meer in blog 8.
Dat er naast emotionele, mentale en spirituele energie ook nog een etherisch energielichaam is, is niet iedereen bekend – maar wel een heel belangrijke sleutel tot herstel en balans; het is je grenspost. Wanneer je die niet bewaakt, is het mogelijk dat jij de buitenwereld zoveel toegang geeft tot jouw binnenwereld, dat dat de oorzaak van je vermoeidheid en/of verwarring is. De buitenwereld weer buiten zetten en dat zo houden, geeft jouw rust en je innerlijke wereld ruimte voor je eigen ontwikkeling. Je bewoont dan je eigen energiehuis en grondt je eigen identiteit (‘Soul-self’).
De emotie die al die bovenstaande opgedane kennis alsnog teniet kan doen is angst. Angst kan je letterlijk op je grondvesten doen trillen, zelfs zonder dat je je daar bewust van bent. Echt gronden in je lichaam betekent vaak dat je (voor het eerst) lichamelijke klachten krijgt omdat je nu pas de consequenties (zoals verkramping van spieren) gaat ervaren van het tijdenlang ‘continue aan te hebben gestaan’ (in fight-flight-freeze modus te hebben geleefd). Meer daarover in blog 9.
Spiegelneuronen
In blog 8 en 9 zullen we in de complexiteit van de aantrekkingskracht tussen de empatische en de narcistische persoonlijkheid duiken. En in de lichamelijke gevolgen daarvan voor de empatische mens. Ik hoop je dan ook wat praktische tips aan te reiken. Maar om alles helder en duidelijk te krijgen, wil ik het eerst nog even over spiegelneuronen en ‘spiegelen’ hebben.
Spiegelneuronen zijn neuronen die actief of actiever worden wanneer je waarneemt wat iemand anders doet. Ze zitten bij jou op dezelfde plek in de hersenen als bij degene die de actie uitvoert. ‘Actie’ kan dan slaan op bewegen of spreken, maar ook op wat iemand voelt of zelfs emotioneel ervaart.
Empaten hebben een soort ‘antennes’ die ook nog op die signalen reageren. Er ontstaat dan een onzichtbare energetische interactie tussen de spiegelneuronen en het bovenbeschreven effect wordt versterkt: de empaat voelt soms aan wat er in de ander (onbewust) gaande is, zelfs nog vóór die ander dat zelf bewust gaat ervaren. Dat klinkt misschien ingewikkeld. Je neemt de ervaring van de ander ‘voortijdig’ over en maakt die je eigen. Vervolgens probeer je jezelf en/of de ander te helpen door je eigen gedrag razendsnel aan te passen. De situatie kan daardoor veranderen en vaak prettiger voor de ander worden. Dit alles gaat sneller dan het licht. Je doet het namelijk onbewust – en helaas ook als dat jou zelf schaadt.
Misschien herken je dit wel: een plotselinge stemming die niet van jou lijkt overvalt je. Een negatieve emotie gaat maar niet weg. Het kan dus zijn dat je die opgepikt hebt van iemand anders, zonder het je te beseffen. Je hebt als het ware een energetische verkoudheid opgelopen. En als je die verwaarloost, kan dat tot een longontsteking leiden. Je krijgt dan letterlijk zelf geen lucht meer omdat je (onbewust) iets voor een ander probeert te verwerken. Je kunt het niet verwerken, ook al zou je willen, want het is niet van jou.
Spiegelen
Zelf leek het mij meer dan een halve eeuw zinnig en leerzaam om, wanneer er een negatieve situatie ontstond met iemand in mijn leven, dat als een les, als een spiegel van mijn eigen gebreken te zien. De spiegel zou aan mij iets reflecteren wat ik voor mijzelf verborgen probeerde te houden. Iets ‘donkers’ in mij dat gezien en geheeld moest worden. Ik leefde en leef vanuit de overtuiging dat we uiteindelijk allemaal één zijn. Dus als iemand mij slecht behandelde, ging ik er van uit dat die negativiteit mijn verdiende loon was. Dat ik daarom vroeg, dat ik het ‘uitlokte’ – onbewust, puur door te zijn wie ik ben. Terugkijkend snap ik dat ik, zoals vele met mij, al heel jong de ongenuanceerde en ongecontroleerde frustraties van een ouder of verzorger ben gaan ervaren als iets waar ik schuld aan had.
Het was en is een mooie theorie om zelfkennis te vergaren, maar uiteindelijk heb ik geleerd dat ik soms eieren voor mijn geld moet kiezen en eigenlijk in zo’n situatie vaak moet denken, deze persoon is dan misschien wel een stukje van mij, maar ik heb hier niets meer te leren. Ik deed het eigenlijk gewoon goed, en ik hoef geen excuses te maken, me te verdedigen, of me schuldig of onzeker te voelen.
Door de spiegel heenstappen
In het verhaal Alice in Wonderland klimt Alice door de spiegel boven de open haard en komt terecht in Spiegelland. Daar ontmoet ze een serie van vreemde personages en komt in onzinnige situaties terecht. De uitdrukking ‘door de spiegel’ is er een die men gebruikt om een onbekende of abnormale setting of situatie te beschrijven. Het impliceert dat men naar een vreemde of bizarre wereld is getransporteerd. Als empaat voelde ik me zeer verwant met Alice en vroeg ik me soms af op wat voor planeet ik terecht was gekomen.
Voor een empaat zijn situaties en relaties waarin empathie ontbreekt – inmiddels een veelvoorkomende situatie in onze dagelijkse omgeving – ondragelijk. “Als jij iemand onbedoeld gekwetst hebt, ervaar je het als pijnlijker dan zelf gekwetst te worden, dat is echt niet meer normaal!” zei mijn partner op de dag dat hij me vertelde dat mijn ’te gevoelig zijn’ ons leven samen verder onmogelijk maakte. “Als iedereen op mijn level zou voelen, zou er helemaal geen oorlog kunnen zijn”, verdedigde ik mezelf, “want het is gewoon te pijnlijk om een ander te voelen lijden.”
Dubbele dosis
De onderdrukte, genegeerde, onverwerkte pijn van een ander wordt je als onwetende empaat op een heel subtiele manier, onzichtbaar, ‘energetisch opgedrongen’. Daar schuilt nog een gevaar. Als je die dan onbewust ‘downloadt’, spiegel je die pijn vervolgens terug aan degene die er juist af wil. Zolang jij aanwezig bent, confronteer je diegene dus met iets wat hij of zij juist wil negeren.
Dat kan (ook weer onbewust) bij de ander een onverklaarbare frustratie, woede of agressie opwekken. Een energiegolf die jij als een overweldigende tsunami kan ervaren op een voor jou toch al kwetsbaar moment. Met alle eventuele gevolgen van dien.
Ik vind het ontzettend jammer dat deze dynamiek tussen mensen door psychologen en psychiaters nog vaak uitgelegd wordt als dat de empaat zou willen helpen, redden, pleasen ofwel in een wederzijds afhankelijke relatie zit. Niets is minder waar volgens mij. De zeer empathische HSP of empaat heeft van nature een hoge emotionele intelligentie. Herstel en groei is eerder een kwestie van al deze minder bekende feiten eens duidelijk uiteengezet krijgen en kunnen gaan begrijpen.
Naar mijn mening zou de hulpgever beter eerst kunnen focussen op hoe overbelast het fight-flight-freeze systeem van de cliënt inmiddels is geraakt en in hoeverre de empaat daardoor uit zijn of haar lichaam treedt (dissocieert). En zodoende steeds opnieuw in de tussenwereld, in Spiegelland, terecht komt. Dát houdt de vicieuze cirkel eindeloos in stand. En niet de liefdevolle goede bedoelingen van de (onbewuste, niet geïnformeerde) empaat. Zo zijn mijn eigen stoppen ooit ook doorgeslagen. En dat leidde tot wat ik zelf dan ook liever ‘energetische kortsluiting in lichaam en geest’ dan een ‘burn-out’ (of depressie of angstneurose) noem.
Niet aan diggelen
Empaten hebben veel liefde te geven, maar die liefde is niet bedoeld om roofbouw op te laten plegen door mensen die jou niet zien maar, bewust of onbewust, gebruiken als batterij en/of boksbal. Jij verdient verbinding waarin je jezelf kunt zijn en blijven. Waarin je gevoeligheid niet als zwakte wordt gezien maar als kracht.
Kies bewust voor relaties waarin je groeit, niet waarin je krimpt of klein gehouden wordt. Als je nu nog vastzat in een ongezonde dynamiek, weet dan: dat zegt niets over je waarde of je toekomst. Het zegt iets over hoe ver je bereid was te gaan voor verbinding met je medemens. Omdat je over de wijsheid beschikt dat we op een bepaalde manier allemaal een zijn, is het moeilijk om je volledig los te maken van stukjes, die je op een bepaalde manier ook als deel van jezelf ervaart.
Vergeven is makkelijk voor de empathische mens, maar vergeten is moeilijker, vooral voor je fysieke lichaam. Bewust met (energetische) grenzen gaan leven is niet alleen de weg naar jezelf terug vinden uit emotionele en mentale verwarring. Het geeft je lichaam ook een kans om bij te komen, uit te rusten en te herstellen van de (onbewuste) constante staat van paraatheid (vechten, vluchten of bevriezen) waarin het soms decennia lang verkeerd heeft. Er ontstaat weer ruimte voor je fysieke en je energetische lichamen en dus ook voor nieuwe relaties die je niet leegzuigen (blog 8) maar die jullie wederzijds voeden.
Lees ook de andere acht afleveringen van deze blogserie op deze website. Bezoek de profielpagina van Dree Andrea als je vermoedt dat zij de coach is die jou het best kan begeleiden.
